پوشش زهکش از هر جنسی که باشد و با هر روشی که نصب شود، باید زهکش را کاملا احاطه کند مگر اینکه زهکش بر روی لایه غیر قابل نفوذ قرار گرفته باشد. چنانچه پوشش تنها قسمت بالای لوله زهکش را در بر گیرد، برای جلوگیری از رسوب کافی نیست زیرا در صورتی که آب از همه طرف وارد زهکش شود، رسوبگذاری در کف لوله زهکش صورت می گیرد. پوشش های حجیم ( شن و ماسه ای ) را می توان قبل از نصب لوله در کف ترانشه پخش کرد. لیکن این امر تنها در مواردی که خاک پایدار بوده و دیواره ترانشه ریزش نداشته باشد، امکان پذیر است. چنانچه قرار باشد که زهکش با دست تعبیه شده و از پوشش حجیم استفاده شود، در این صورت باید ابتدا پوشش را در کف ترانشه پخش کرده و سطح آن را صاف نمود و سپس زهکش ها را کار گذاشته و به ضخامت مورد نیاز با مواد پوششی پوشاند. در کارگذاری ماشینی نیز کاربرد پوشش ها به همین روش به انجام می رسد. پوشش های نواری، که به صورت رول هستند، باید در زیر و روی زهکش ها کارگذاری شوند. جنس نوار زیرین لزوما با جنس نوار رویی یکسان نیست. در مجموع پوشش هایی که دور لوله پیچانده شده اند نسبت به سایر پوشش ها ترجیح دارند، چرا که این پوشش ها زهکش ها را از همه طرف محافظت کرده و عملکرد آن از اطمینان بیشتری نسبت به پوشش های حجیم و نواری برخوردار است.یه هر صورت، پوشش های خوب و قابل اطمینان تنها در صورتی به طور موفق عمل می کنند که به طور صحیح و تحت شرایط مطلوبی از نظر خاک و رطوبت کارگذاری شوند. وجود شن روان در کف ترانشه، موجب ناکارآمدی فوری و کامل پوشش و بالطبع زهکش خواهد شد.
علیرغم تمام تلاش هایی که برای مکانیزه کردن و کارگذاری صحیح پوشش های شن و ماسه ای صورت گرفته است،‌ استفاده از این پوشش ها روز به روز کمتر می شوند. از جمله این تلاش ها تعبیه نوعی آگر در انتهای صندوق حفار ماشین های زهکشی است که پوشش را به طور یکنواخت توزیع کند و کش آمدن لوله را کاهش دهد. با این حال مشکل تغذیه شن و ماسه در هنگام نصب، هنوز به طور کامل حل نشده است. اگرچه به طور نظری امکان کاربرد شن و ماسه در ترنچلس های با حفاری قائم نیز همانند حفاری های V شکل وجود دارد،‌با این حال نگرانی های مربوط به گیر کردن شن و ماسه در لوله تغذیه ماشین، موجب شده است که روش نصب بدون ترانشه برای کاربرد شن و ماسه نامناسب باشد. کارگذاری پوشش های شن و ماسه ای همچنان دشواری هایی داشته و نیروی انسانی زیادی لازم دارد. تجارب کارگاهی موجود در کاربرد این نوع پوشش ها، حاکی از وجود اشکالاتی از نظر ورود خاک به داخل زهکش و رسوب گذاری در لوله هاست. اشکالات عمده عبارتند از:
•        جدا شدن شن و ماسه ها و تغییر دانه بندی مورد نظر پوشش در خلال حمل و کارگذاری
•        مشکل حرکت شن و ماسه در لوله تغذیه ماشین
•        توزیع غیر یکنواخت در اطراف لوله
•        اختلاط ناخواسته خاک با شن و ماسه در محل دپو
ماسه درشت و دارای دانه بندی خوب نیز می تواند به عنوان پوشش زهکش ها به کار رود. ولی مشکل گیر کردن ماسه در لوله تغذیه به دلیل مقاومت برشی آن، به وی‍ژه در صورتیکه مرطوب باشد، بسیار جدی تر از شن است.
پوشش های آلی و مصنوعی، که از قبل دور لوله های کنگره دار پیچیده شده اند، هم توسط ترنچرها و هم به وسیله ترنچلس ها قابل کارگذاری هستند. با این حال این نوع پوشش ها نیز به علت حمل و نقل و حرکت سریع ماشین ها، در معرض آسیب دیدن هستند. در صورتیکه این پوشش ها از مواد نا مرغوب ساخته شده باشند و یا با دقت لازم در دور لوله ها پیچیده نشده باشند این خطر بیشتر است. به منظور جلوگیری از هجوم موضعی ذرات خاک به سوراخ های پوشش، این پوشش ها باید تمام محیط لوله را بپوشانند. علاوه بر آن پوشش ها در زمان حمل و کارگذاری نیز نباید آسیب ببینند. از این رو برای اجتناب از ایجاد سوراخ های باز در پوشش ها، مواد اولیه مصرفی باید قبل از پیچیده شدن به دور لوله ضخامت کافی داشته و تا حد امکان یکنواخت باشند.
نوار های زمین بافت ( ژئوتکستایل ) که برای پوشاندن لوله های زهکش مورد استفاده قرار می گیرند، به صورت رول عرضه می شوند. نوارها برای پوشاندن کامل لوله ها باید به اندازه کافی عریض بوده و لبه آنها در محیط لوله با مقداری همپوشانی روی هم قرار گیرند. چنانچه لیه نوار پوشش زمین بافت به یکدیگر دوخته می شوند باید عرض نوارها زیاد باشد. در صورتی که قرار باشد پوشش ها قبلا دوخته شده و به طور دستی و در مزرعه همانن جوراب به زهکش ها پوشانیده شوند، باید پوشش و محل دوخت آنها به اندازه کافی محکم باشد تا بدون آسیب دیدگی یا پاره شدن به روی لوله ها کشیده شوند. پوشش های بافته شده معمولا از استحکام کافی برای مقاومت در برابر بارهای مکانیکی وارده در زمان کارگذاری برخوردارند.
در کارگذاری ماشینی زهکش ها به منظور اطمینان از نصب درست و عملکرد صحیح زهکش ها باید همواره مصالح کافی وجود داشته باشد. از این رو مصالحی با کیفیت بالا مورد نیاز بوده و قبل از نصب، باید مشخصات فنی آنها با استانداردهای قابل قبول مطابقت داده شود. بنابراین استاندارد کیفیت لوله های زهکشی و پ.شش ها از اهمیت زیادی برخوردار است. در کاربرد هیچ یک از پوشش های PLM و مواد زمین بافت پیچیده شده آماده در دور لوله، در زمان نصب با ترنچر یا ترنچلس، مشکل خاصی بروز نیافته است. وزن سبک آنها، برای کاربرد در خاک های نرم مناسب است. در حالی که در این نوع خاک ها کاربرد شن و ماسه به دلیل وزن سنگین آنها مشکلاتی را به وجود می آورد.
مرجع:
مواد و مصالح سامانه های زهکشی زیرزمینی- گروه کار زهکشی کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران
منبع : http://zehab.persianblog.ir/